Can-xi hay Calci ( tên gọi tắt là Ca ), đây là nguyên tố có hóa trị 2, nên thường được viết là Ca+2. Đã từ lâu, Ca được xếp vào nhóm dinh dưỡng trung lượng cùng với các nguyên tố khác như lưu huỳnh ( S ) và magie ( Mg ). Tuy nhiên vai trò của Ca đối với cây trồng thì không phải ai cũng hiểu được tường tận.
Vai trò của Can-xi đối với cây trồng
Cây hút can-xi vào dưới dạng Ca+2. Theo các tài liệu nghiên cứu thì Ca đóng vai trò giúp kích thích bộ rễ phát triển, giúp hình thành các hợp chất tạo nên màng tế bào và làm cho cây trở nên cứng cáp hơn. Ca còn giúp làm tăng các hoạt tính một số men, trung hòa các axit hữu cơ có trong cây.
Chính vì vậy, với các loại cây ăn quả, khi bón Ca sẽ làm cho quả có lượng đường cao hơn, ngọt hơn. Còn các loại cây họ đậu như: lạc, đậu ván, đậu tương… thì Ca là chất dinh dưỡng có vai trò rất quan trọng. Bởi vì nếu như thiếu Ca thì đậu sẽ bị lép hoặc không no tròn. Vậy nên người nông dân mới có câu: “Không lân, không vôi thì thôi trồng đậu” là thế.
Không những thế, khi cây trồng hấp thụ được nhiều Ca sẽ giúp giảm hàm lượng đạm Nitrat ( NO3- ), điều này giúp cho các vi sinh vật rễ phát triển thuận lợi, điều tiết mạnh mẽ quá trình trao đổi chất của tế bào. Qua điều này có thể thấy, Ca là cầu nối trung gian cho các thành phần hóa học của chất nguyên sinh và duy trì tỷ lệ các cation và anion trong tế bào, cũng như hạn chế được sự xâm nhập của các chất K+, Mg+2, Na+, NH4+.
Ca giúp làm giảm tính thấm nước của tế bào, nhưng lại làm tăng thoát hơi nước. Khi chúng ta bón can-xi vào đất thì vai trò đầu tiên của Ca là làm giảm độc hại của các chất như Fe, Al, Cu, và Mn…, đồng thời giúp làm giảm độ chua trong đất.
Vậy can-xi lấy từ đâu? Vỏ trái đất có chứa khoảng 3,64% can-xi nhưng do nguồn gốc từ đá mẹ, địa hình khác nhau và trải qua nhiều quá trình như mưa, bão, gió…và phương thức canh tác của con người mà lượng can-xi trong từng loại đất, từng vùng miền khác nhau. Ca có trong đất mất đi qua rất nhiều con đường, nên chỉ sau 1 – 2 vụ trồng trọt, hàm lượng Ca sẽ giảm xuống rất rõ rệt, vì vậy phải bổ sung thêm Ca cho cây.
Ngoài ra, can-xi còn hiện hữu trong đá vôi. Cụ thể đá vôi nguyên chất có chứa 54,7 – 56% CaO, đá vôi lẫn Dolomít chứa 42,4 – 54,7% CaO, đá vôi Dolomit hóa chứa 31,6 -42,4% CaO, thạch cao (Gypsum) chứa 56% CaO, vỏ ốc, sò, san hô chứa 40% CaO, phân superphosphat chứa 12 – 14% Ca, phân lân nung chảy chứa 28 – 30% CaO…
Cây trồng thiếu can-xi biểu hiện thế nào?
Cây trồng khi thiếu Ca, triệu chứng biểu hiện trên cây cho ta thấy là đầu chop là và hai bên mép lá sẽ chuyển dần sang màu bạc trắng, sau đó hóa đen rồi uống cong và xoắn lại. Thường thì cấu trúc tế bào bị hại, lá non, đọt non bị ảnh hưởng trước, tiếp đến là hệ rễ làm ảnh hưởng đến khả năng hút nước và hấp thụ dinh dưỡng của cây.
Trên thân cây thường xuất hiện rễ phụ, lông hút, rễ sinh trưởng chậm. Khi đã bị thiếu Ca nặng, hoa quả sẽ bị thối thành từng mảng, còn khi thừa Ca chưa thấy biểu hiện rõ các triệu chứng ra bên ngoài.
Mặt khác Ca có tác động tương hỗ với một số ion nên sẽ làm giảm tỷ lệ hút các ion đó. Ví dụ như làm hạn chế hút đạm dạng NH4+ nên giảm tác hại do thừa N gây ra, giảm bớt lượng Na+ cũng làm giảm tác hại của chất này đối với cây.
Nếu chúng ta bón thừa Ca, trước hết Ca sẽ hoạt động ở quanh vùng rễ giúp khử độc cho cây tốt nên phần lợi vẫn ưu thế hơn. Tuy vậy để sử dụng mặt lợi này của Ca, thường thì ta bón liều lượng Ca cao vào lúc làm đất trước khi gieo trồng cây 1- 2 tuần sẽ có lợi nhiều hơn.
Đất nào phải bón Can-xi?
Nói chung thì đất có độ pH thấp hơn 6,5 đều cần bón Ca. Như vậy thì đất nông nghiệp ở nước ta hầu hết vùng nào cũng cần bón thêm Ca,nhưng nên ưu tiên với những vùng đất có độ pH dưới 5,5 đó là đất phèn và đất xám.
Về liều lượng bón thì tùy thuộc vào mức độ chua của đất nhiều hay ít để phân bổ lượng Ca cho phù hợp. Khi bón Ca vào đất thì Ca sẽ có hai chức năng chính như sau: Thứ nhất Ca giúp khử độc và làm tăng độ pH của đất lên. Thứ hai, chúng ta cung cấp Ca cho cây hút, khi độ pH đã được cải thiện, chất độc giảm, bộ rễ của cây có điều kiện phát triển thì khả năng hút nước và chất khoáng của bộ rễ được tăng cường, giúp cho cây trồng thêm khỏe mạnh.
Chính vì vậy, tùy theo từng môi trường đất mà ta quyết định bón nhiều hay ít phân có chứa Ca. Nhưng mức tối thiểu ít nhất cũng cần bón khoảng 500 kg/ha như vôi nung ( CaO ) thì mới đủ đáp ứng cho hai chức năng của Ca bón vào.
Vậy nguyên liệu nào bón cho đất thì sẽ cung cấp Ca tốt nhất? Với các loại nguyên liệu có chứa Ca kể trên, nếu dùng đá vôi hay vỏ sò, vỏ ốc, san hô…thì cần phải nung thật kỹ, tạo thành CaO mới bón.
Các dạng vật liệu như Dolomit, thạch cao thì có thể bón trực tiếp được nhưng thường bón như dạng bón lót. Còn super phosphate hay phân lân nung chảy thì dùng dễ dàng, nhưng phần lớn cũng để bón lót hoặc bón thúc, đặc biệt là trên đất phèn.
Tags: cà phê, thiếu can-xi